De ball pagès is de typische dans van de Pityusen en een van de belangrijkste culturele erfgoederen van de eilanden. De kleuren, het ritme en de choreografie lijken ons naar verre tijden en plaatsen te voeren, hoewel de oorsprong ervan in werkelijkheid volkomen onzeker is.

Het is bijvoorbeeld bekend dat de extreme rolverdeling tussen mannen en vrouwen en het ritme dat de dans begeleidt, invloeden kunnen weerspiegelen van archaïsche heidense riten die in de loop der eeuwen in de landelijke omgeving wortel hebben geschoten. In de moderne tijd werd de ball pagès op boerderijen gedanst ter gelegenheid van de belangrijkste feesten, zoals bruiloften, slachtfeesten, dorpsfeesten en festes de pou. Tegenwoordig beleeft dit immaterieel erfgoed een bloeiperiode met meerdere activiteiten en tentoonstellingen binnen en buiten het nationale grondgebied, waardoor het zich heeft geconsolideerd als een eersteklas culturele en toeristische trekpleister.

Ball Pagès show

De ball pagès heeft een zeer bijzondere dynamiek. De vrouw neemt in de dans een onderdanige houding aan en voert cirkelvormige bewegingen uit door middel van kleine en snelle stapjes, altijd met haar blik gericht op de vloer en de armen vastgeplakt aan het lichaam. De man neemt van zijn kant een veel actievere en dynamischer rol op zich en maakt grote sprongen waarbij hij zijn benen altijd zoveel mogelijk om de vrouw heen heft, als een soort acrobatisch hofmakerijritueel. De dansers keren elkaar tijdens de dans nooit de rug toe en de man kijkt nooit weg van de vrouw. Terwijl de ballador zijn krachtige sprongen rond zijn danspartner uitvoert, beweegt hij met zijn handen de castanyoles, mooie, grote instrumenten gesneden uit jeneverbeshout, die het ritueel van geluid voorzien.

Ball Pagès show

Er zijn twee genres van de ball pagès: de curta en de llarga. De eerste versie heeft een langzamer ritme en duurt maar kort. Vroeger werd deze dans ingezet door de ouderen, als opmaat naar het feest. De tweede, zoals de naam al aangeeft (llarg betekent ‘lang’ in het Catalaans), is langer en veel energieker van de kant van de man, die naar de vrouw toe en bij haar vandaan danst naarmate de vrouw steeds in ruimere cirkels draait. Er zijn varianten, zoals sa filera, waarbij de man met drie vrouwen danst, of de nou rodades (of dotze rodades) waarbij de dansers niet springen, maar schuiven en de choreografie opvallend anders is. Tegenwoordig worden er ook varianten gecreëerd op basis van nieuwe interpretaties die de verschillende folkloregroepen op het eiland aan de dans geven.

De muziek die de ball pagès begeleidt, zeer getekend door zijn krachtige percussie, wordt voortgebracht door de castagnetten (waarvan de ene een lager geluid heeft dan de andere), de trommel en de flaüta (een typisch Ibizaanse houten fluit), waaraan de spansí (metalen zwaard gebruikt als slagwerkbasis) wordt toegevoegd wanneer het genre caramelles wordt geïnterpreteerd, het voorouderlijke lied dat in Ibiza te horen is in de kerstperiode.

De ball pagès dient ook als voorwendsel voor de deelnemers om hun mooiste kleren te laten zien. De man draagt meestal een rode sjerp en een wit overhemd en broek. Op zijn hoofd draagt hij een rode baret, vergelijkbaar met de typische Catalaanse muts, de barretina. Hij draagt meestal een zwart gilet en een geel sjaaltje. De jurk van de vrouw daarentegen is spectaculair en bestaat uit wijde rokken met verschillende onderrokken en fijn kantwerk. Daarnaast draagt ze een wambuis en een kanten hoofddoek. En daarover het accessoire bij uitstek: de emprendada, de exclusieve set juwelen die vrouwen als teken van sociale status tentoonspreiden. Goud, zilver, parelmoer en rood koraal worden gecombineerd in delicaat gevormde juwelen die met ambachtelijke vaardigheid zijn gemaakt.

Het “emprendada de Ibiza” is het typische sieraad van Ibiza

Tegenwoordig beleeft de ball pagès een bloeiperiode dankzij de passie en toewijding van de nieuwe generaties balladors (dansers) en sonadors (muzikanten) die dit rijke culturele erfgoed ruchtbaarheid hebben gegeven. De gemeente Sant Josep heeft het voorrecht om drie colles (groepen) te hebben die de dans promoten en verspreiden door middel van vele evenementen binnen en buiten onze grenzen: de colla van de Grup Folklòric Sant Josep de sa Talaia, de colla van Sant Jordi en de colla van Es Vedrà

De Grup Folklòric Sant Josep de sa Talaia inició su andadura en 1980 y se ha orientado a la recuperación de las fiestas populares y a transmitir a los más jóvenes las costumbres heredadas de los mayores. Ha participado en festivales nacionales e internacionales (Francia, Sueca, Bélgica, Inglaterra, Portugal).

La colla de Sant Jordi (Grup Folklòric Sant Jordi de ses Salines) se creó en 1982 con el fin de investigar, recuperar, enseñar, divulgar y fomentar las costumbres y el folclore ibicenco. Cuenta con unos 60 miembros entre balladors y sonadors (músicos). Organiza cursos para la confección de prendas e instrumentos típicos, así como charlas y clases para difundir costumbres y tradiciones de la isla. Ha participado en diversos festivales nacionales e internacionales (Alemania, Chipre, Portugal, Francia, Suiza, Austria).

Voorbeeld van Ball Pagès in de kerk van Sant Agustí

La Colla des Vedrà, por su lado, se constituyó en Sant Agustí en 1981 para preservar la herencia cultural transmitida por las generaciones precedentes y promover su difusión entre los jóvenes y el público en general. Desde su creación, el grupo ha utilizado el baile, la música, los trajes y los instrumentos como punto de partida para la divulgación de la cultura y la tradición ibicenca, realizando una intensísima agenda anual de cursos, encuentros, concursos, eventos y festivales.